Lumenj në Shqipëri ( shoqerim me foto)

Lumi Drin

Lumi Drin është lumi më i gjatë i trojeve shqiptare. Ai
derdhet në Detin Adriatik, afër Lezhës dhe ne lumin e Bunës, degë qe u
formua pas një përmbytjeje në shekullin e 19. Drini formohet afër
qytetit të Kukësit me bashkimin e dy degëve kryesore të tij: Drinit të
Bardhë që buron afër Pejës, Kosovë dhe Drinit të Zi që buron në Shën
Naumi, Maqedoni. Drini ka prurje ujore prej 340 m³/sek [1], i dyti për
nga kapaciteti pas Bunës. Për shkak të liqejve artificial të krijuar, si
ai i Fierzës, Komanit, e Vaut të Dejës, një pjesë e Drinit është bërë i
lundrueshëm. Megjithatë, përmbytjet në zonen e Lezhës janë të

përvjetshme edhe sot e kësaj dite

Drini i Bardhë


Lum që përshkon pjesën perëndimore të Kosoves,
respektivisht Rrafshin e Dukagjinit. Drini buron nga një gurrë në
Bjeshkën e Rusolisë, sipër fshati Katundi i Ri në vendin e ashtuquajtur
Radavci (afer qytezes Burimi)ku krijon edhe një ujëvarë të bukur, para
se të zbresi në rrafshira dhe bashkohet afër qytetit të Kukësit me
Drinin e Zi për të formuar Drinin që në antikitetë njihet më emrin
Drillon. Në territorin e Kosovës, Drini gjarpëron për 122 km në
drejtimin veri-jug. Ai mbledhë me vete edhe ujërat e Lumbardhit të
Pejës, Erenikut, e Lumbardhit të Prizrenit. Me një madhësi prej 4,646
km², bazeni i Drinit është më i madhi nga katër bazenet ujëmbledhëse të
Kosovës.

Drini i Zi


Drini Zi: burimi nga Liqeni i OhritDrini i Zi buron nga
burimi i Shën Naumit dhe rrjedha e tij kalon mes përmes Liqenit të Ohrit
deri në qytetin e Strugës të cilin lumi e ndanë në dy pjesë. Urat e
shumta që lidhin dy brigjet e Drinit të Zi i japin Strugës epitetin
"Qyteti i Urave". Lumi rrjedh në veri në drejtim të qytetit të Dibrës në
një zonë malore, ku pastaj e shënon një pjesë të kufirit Maqedoni -
Shqipëri, për të kaluar pastaj në territorin e Shqipërisë. Në pjesën e
Maqedonisë rrjedha e lumit është e ndërprerë nga dy liqene artificiale,
të cilat shërbejnë për përfitimin e rrymës elektrike.
Pranë qytetit
të Kukësit Drini i Zi bashkohet me Drinin e Bardhë duke formuar lumin e
bashkuar Drini që ka derdhje në Detin Adriatik. Në ujërat e Drinit të Zi
rriten një numër i madh peshqish si krapi, trofta, ngjala etj.

Lumi Buna


Lumi i vetëm i lundrueshëm në Shqipëri. Buron nga Liqeni i Shkodrës dhe
pasi bashkohet me lumin Drin derdhet në detin Adriatik pak kilometra në
veri të Velipojës. Është lumë fushorë i gjatë 44 kilometra dhe në
grykëderdhje ka formuar një deltë te gjerë. Prurja mesatare vjetore e
Bunës arrin 670m kub/sek, kjo e bënë këtë lumë të jetë ndër lumenjët me
prurjen më të madhe në Mesdheun verior.


Lumi Mat


Lumi Mati buron në malin e Kaptinës (Shqipëri) dhe duke
përshkruar një lugin me zgjerime e gryka mbi të cilat gjenden
Hidrocentralet (Hidrocentrali i Ulzes dhe Hidrocentrali i Shkopetit)
derdhet në Detin Adriatik. gjatësia e këtij lumi është 115km ndërsa
prurja e ujit arrin vlerën mesatare vjetore prej 103m kub/sek


Lumi Shkumbin



Lumi Shkumbin buron në malin e Valamares (Shqipëri) dhe
duke rrjedh nëpër një lugin të ngusht e reliev të thyer derdhet në
Detin Adriatik. Gjatësia e këtij lumi është 181km ndërsa prurja e ujit
arrin vlerën mesatare vjetore prej 61m kub/sek. Shkumbini është një ndër
lumenjtë më të rëndësishëm për ekonominë shqiptare dhe që ndanë
pothuajse në dy pjesë të barabarta Shqipërinë.

Lumi Valbona


Lumi Valbona është për një gjatësi rreth 50 km. një nga
lumenjtë më të rrëmbyeshëm në Alpet e Shqipërisë veriore. Lumi buron nga
malet e rrethit të Malësisë së Madhe afër fshatit Rragam dhe kalon pas
rreth dy kilometrash kufirin ndarës me rrethin e Tropojës. Pas disa
kilometrash diku para qytetit Bajram Curri, ai kthen për nga fshati i
Gashit dhe pas Bajram Currit vërshon djathtas drejt fshatit Llukaj, për
tu derdhur më në fund në Liqenin e Komanit.

Lumi Vjosa


Vjosa është një lume, i cili buron në veriperëndim të
Greqisë në Epir dhe derdhet në Shqipëri në Detin Adriatik. Në Antikë
Vjosa njihej edhe me emrin Anio. Në veri të Greqisë përdoren shumë rallë
edhe emrat Vojioussa dhe Vovoussa. Lumi rrjedh nga malet e Pindit në
lindje të Janinës, kurse burimi gjendet në malin Mavrovouni. Rrjedha e
tij vazhdon në drejtim të veriperëndimit për në Shqipëri. Lumi ka një
gjatësi prej rreth 272 km, prej të cilave 80 km në territorin e Greqisë,
kurse rreth 192 km brenda territorit të Shqipërisë. Vjosa lag zona me
një sipërfaqe prej 6.706 km², 2.154 km² prej të cilave gjenden brenda
kufijve të Greqisë, dhe 4552 km² brenda kufijve të Shqipërisë. Prurja
mesatare e ujrave në grykëderdhje është rreth 204 m³/s. Në muajin prill
prurja është rreth dhjetë herë më e madhe se në gusht. Lumi Vjosa,
rrjedha e të cilit përshkon jugun e Shqipërisë, është dhe kufiri ndarës
natyror midis rrethit të Fierit (në veri) dhe rrethit të Vlorës. Ai
është një lum i lundrueshëm, pasi ai rrjedh kryesisht në zona fushore.
Rrjedha e sipërme e lumit në Greqi kalon shpesh herë midis zonave malore
me pyje. Një pjesë e tyre janë zona të mbrojtura natyrore dhe që i
përkasin parkut kombëtar Vikos-Aoos, i cili shtrihet për rreth maleve
Timfi (2.497 m. mbi nivelin e detit). Në këtë park, i cili është dhe
parku i dytë më i madh i Greqisë jetojnë edhe sot arinj të kaftë. Përroi
Voidomatis, një degë e Vjosës (Aoos) krijon grykën e Vikos, një grykë
kjo tepër e mahnitshme. Duke pasur parasysh koefiçientin (0,82) të
thellësisë (900 m.) me atë të gjerësisë (1100 m.), gryka e Vikos-Aoos
vlen si gryka më e thellë në botë. (Ka zona në botë që janë më të thella
por edhe më të gjera dhe anasjelltas). Kjo zonë quhet Zagoria dhe është
e njohur jo vetëm si zonë për alpinizëm, por edhe për fshatrat
karakteristike me shtëpi prej guri. Jo larg nga Konica brenda për brenda
parkut kombëtar kalon edhe Vjosa (Aoos) në një grykë të ngushtë. Në
Konicë ndodhet dhe një urë historike me harqe prej guri, e cila është
ndërtuar mbi Vjosë. Prej këtu e tutje lumi shfrytëzohet edhe për qëllime
ekonomiko-bujqësore. Dhe pikërisht pas Konicës lumi e kalon kufirin
greko-shqiptar, pike kjo ku derdhet edhe përroi Sarantaporos, që vjen
nga lindja. Sarantaporos shërben edhe si vijë kufitare greko-shqiptare
për disa kilometra. Diku aty është ndërtuar edhe një pikë kalimi për
persona civilë.
Peisazhi turistik lumor e sportiv i vjosës
Vend
pushimi në të cilin gjenden burime ujore malore të cilat derdhen në
lumin Vjosë në formë ujrash, të rrethuara nga një masiv pemësh. Është
peizazh karakteristik ku ndërthuren natyrshëm bimësia barishtore, drurët
pyjorë me bimësinë higro – hidrofile që gjendet përgjatë burimeve ujore
në shtratin e lumit Vjose, habitat ku shprehen mirë të gjitha tipet e
bimësisë. Gjatësia e kësaj lugine është 13 km dhe gjerësia 1 – 1.5 km.
Në largësinë rreth 3 km nga qyteti Këlcyrës ndodhen Rrepet e Grykës,
objekt që funksionon si pikë turistike. Peizazhi i drurëvë pyjorë i
harmonizuar me burime të bollshme ujore ka vlera atraktive, estetike e
ekoturistike. Përgjatë luginës Gryka e Këlcyrës gjendet burimi ujor Ujët
e Zi, që ruan kaltërsinë edhe kur përzihet me ujërat e lumit Vjosë. Ky
peizazh ka vlera mjedisore të pazevendësueshme, tepër çlodhës dhe
rekreativ për vizitorët. Frekuentohet nga vizitorë vendas dhe të huaj.

Lana



Lana
është degë e lumit të Tiranës, i cili kalon përmes qytetit të Tiranës.
Ai buron në pjesën perëndimore të Qafës së Priskës; është 29 km i gjatë,
sipërfaqja e pellgut është 67 km2, lartësia mesatare është 179 m dhe
pjerrësi prej 24 m/km. Në hyrje të Tiranës, Lana rrjedh në një kanal të
sistemuar betoni dhe pastaj bashkohet me lumin e Tiranës në verilindje
të Bërxullës nga ku formohet lumi i Ishmit.

Ishmi


Ishmi rrjedh përmes Shqipërisë Qendrore (74 km i gjatë;
sipërfaqja e pellgut është 673 km2 dhe lartësia mesatare mbi nivelin e
detit 357 m. Ai formohet nga bashkimi i lumit të Tiranës, përrenjve
Tërkuza dhe Zeza; delta e tij ndodhet në Kepin e Rodonit (Kabo,
1990-91). Prurja vjetore mesatare e Ishmit është 20,9 m3/s, me modul
mesatar të rrjedhjes prej 31,0 l/s/km2. Prurja maksimale është 1’980
m3/sek. Sasia kryesore e lëndëve të ngurta që transportohen në det është
2 milionë tonë/vit. Ishmi ushqehet kryesisht nga ujëra sipërfaqësorë me
mineralizim relativisht të lartë prej 461 mg/l. Temperatura e ujit
luhatet nga 6,12oC në janar deri në 24,7oC në gusht. Ujërat e Ishmit
përdoren për vaditje.


Semani


Semani rrjedh në Shqipërinë Qendrore . Degët kryesore të tij
janë: Devolli dhe Osumi të cilët bashkohen afër fshatit Kozarë (Berat).
Ai është 281 km i gjatë, me pellg ujëmbledhës 5’649 km2 dhe lartësi
mesatare mbi nivelin e detit 863 m. Pasi përshkruan fushën e Myzeqesë,
shkarkon ujërat e tij në detin Adriatik, në jug të lagunës së
Karavastasë. Përpara se të arrijë detin ai bashkohet me lumin e Gjanicës
i cili përshkon përmes qytetin e Fierit. Duke marrë në konsideratë
kushtet hidrometeorologjike, ujëmbledhësi i Semanit është më i varfëri
nga të gjithë lumenjtë e Shqipërisë, lidhur me ujërat nëntokësorë.
Gjithashtu, rreshjet janë të pakta, mesatarisht 1’084 mm/vit. Prurja
mesatare shumëvjeçare është 95,7 m3/s. Reth 60% e ujit sigurohet nga
ujëmbledhësi i Devollit. Ujëmbledhësi i Semanit përbëhet nga fusha
bujqësore me mbulesë të pakët bimore që i nënështrohet një erozioni të
madh. Sasia e lëndëve të ngurta që transportohen për në det nga Semani
është afërsisht 31,2 milionë tonë/vit. Ujërat kanë mineralizim
relativisht të lartë prej 440 mg/l. Temperaturat e ujit luhaten nga
6,8oC në janar deri në 25,5oC në gusht. Dega kryesore e Semanit,
Devolli, buron nga shpatet jug-lindore të maleve të Moravës. Ai është
196 km i gjatë. Sipërfaqja e ujëmbledhësit është 3’139 km2 dhe lartësia
mesatare 960 m mbi nivelin e detit. Prurja mesatare e Devollit është
49,5 m3/s, ushqehet kryesisht nga ujërat sipërfaqësore. Mineralizimi
ujit është 390 mg/l.


Osumi


Osumi është degë kryesore e Semanit (pasqyrat 4-9 dhe 4-10). Ai
është 161 km i gjatë, sipërfaqia ujëmbledhëse është 2’150 km2, lartësia
mesatare 828 m, prurja mesatare shumëvjeçare 32, 5 m3/s dhe rrjedhje të
pakta prej 17,5 l/s/km2. Uji ka mineralizim mesatar prej 345 mg/l
(KMM/CEP, 1995-1996; AKM/NEA, 1997-1998).

Gjanica


Lumi i Gjanicës (pasqyra 4-10), degë e Semanit, është lumi
me ndotje më të rëndë në Shqipëri. Menjëherë pas burimit ai ndotet rëndë
me mbeturina me origjinë nafte dhe nënprodukte të saj nga sipërfaqja
naftë nxjerrëse e Marinzë–Patos dhe, gjithashtu, prej Uzinës së
Përpunimit të Naftës në Ballsh. Duke kaluar mes qytetit të Fierit,
përpara se të bashkohet me Semanin në të shkarkohen mbeturinat urbane,
duke e bërë ujin e tij pa asnjë formë jete. Eshtë vlerësuar se çdo muaj
në Gjanicë derdhen rreth 12'587-18’091 m3 mbeturina të lëngëshme me
përmbajtje hidrokarburesh dhe vajra industriale (AKM/NEA, 1997-1998). Në
këtë zonë, edhe vlera e BTEX (benzen, toluen, etil-benzen, ksilen) mund
të jetë shumë e lartë. Krahas dëmit në florën dhe faunën natyrore
ujore, përdorimi i ujit për vaditje dhe blegtori është me rrezik.