"FEMRA PA FLATRA", FILMI Qe PO PREZANTON SHQIPTAReT Ne BOTe

Filmat
për Shqipërinë, nga shqiptarët apo të huajt, janë të destinuar të mbajnë
në vetvete një dramë e cila e ka krijuar shtëpinë në secilin prej nesh e
s’do të ikë (ne edhe gëzojmë ndonjëherë apo jo?).Por ndryshe nga shumë
popuj të tjerë, kjo dhimbje në zemrat tona ka një tjetër ngjyrë, tjetër
histori, tjetër zgjidhje."Femrat pa flatra" është një film që e vërteton
këtë gjë. Edhe pse filmin e kam parë pjesërisht, për faktin që
premierat e tij kanë qënë të pakta dhe larg vendit ku unë jetoj,
personazhet e kësaj historie unë i kam jetuar në fëmijëri në të njëjtat
skena ku filmi është xhiruar maleve të veriut.

Historia është ajo e një femre, Marijes (Katya Gardner) e cila viziton
Shqipërinë, për të marrë pjesë në një varrim familjar,por gjen veten në
mënyën e të jetuarit që vendasit kane krijuar. Një pjesë e së
shkuarës,harruar në të ardhme. Ajo dashurohet me mënyrën e jetës në këtë
vend, dhe vendos të bëhet një "virgjëreshë e vetshpallur", që do të
thotë të mos martohet e të mos ketë fëmijë kurrë. Duke zgjedhur veten
midis dy dashurive që kish lënë pas në Kanada. Për të virgjëra të tilla,
rrallë dëgjohet në Shqipëri, e akoma më rrallë, ndoshta asnjëherë në
pjesën më të madhe të botës.Personalisht, gjithmonë kam menduar se
Shqipëria është një vend sa strikt po aq edhe tolerant e ndoshta kjo e
bën gjithmonë e më interesante njohjen me të. Nuk ke si ndryshe ta
shpjegosh egzistencën e një personazhi të tillë si Zefi (Micheline
Lanctot), që duke u nisur nga emri jeton një jetë prej mashkulli por në
të vërtetë është po aq femër sa çdo femër tjetër...në film. Gjithsesi,
duhet përmendur fakti qe ky film trajton një temë kaq interesante e kaq
të veçantë edhe për vetë ne shqiptarët, që në importin masiv të së
"huajës" po lëmë në harresë atë çka është më e rëndësishme...tonën. Besa
Imani, Alfred Trebicka, Ermal Rama, Gjovalin Gjoni, janë disa prej
aktorëve shqiptarë që interpretojnë në këtë film, ndërkohë që në një
bisedë me regjizorin e "Femrat pa flatra" Zotin Nicholas Kinsey u
përpoqa ti jap përgjigjie disa pyetjeve që po ashtu si edhe juve, më
kishin lindur në mendje kur mësova për një projekt të tillë. Elbino
Llalla:Kush është Nicholas Kinsey?
Nicholas Kinsey:Unë jam një
shkrimtar, regjizor, producent filmi.Kam lindur në Kanada por studimet i
kam ndjekur në Angli dhe aktivitetin në industrinë e filmit e kam nisur
në vitin 1970. Si u njohët me Shqipërinë e për më tepër me "të
virgjërat" shqipëtare?
Unë gjithmonë kam qënë shumë i interesuar në
etnicitet, sepse kjo është mënyra me të cilën kulturat prezantojnë,
përcaktojnë vetveten. Në rastin e Shqipërisë, më tërhoqën historitë që
po "shfaqeshin" në perëndim, rreth shoqërisë shqiptare si edhe lexova
librin "High Albania" të Edith Durham, ku flitet për udhëtime në
Shqipëri në fillimin e shekullit të shkuar. Fenomeni i të virgjërave
shqiptare më la shumë mbresa që prej fillimit. Këto virgjëresha janë
pjesë e të shkuarës shqiptare dhe janë trashëguar nga burrat e mençëm që
drejtuan malet veriore të vendit tuaj në shekullin e 15. Ato u bënë
pjesë e kulturës suaj, kur Leka shkruajti Kanunin. Ndaj, është shumë
suprizuese të shikosh një lloj "mekanizmi" të tillë që e lehtëson
"arratisjen" e femrave e më të veçantë e ben fakti që një gjë të tillë
nuk e gjen në besimin Mysliman. Keni pasur ndonjë lidhje
personale me Shqipërinë përpara xhirimit të filmit?
Nuk kam pasuar
asnjë lloj lidhjeje personale me Shqipërinë përpara realizimit të këtij
filmi.
Keni parë filma shqiptarë?
Po, kam parë filma shqiptarë.
Ndryshe
nga librat që kemi lexuar apo filmat që kemi parë, ku virgjëreshat
zakonisht kanë imazhin e Shën Mërisë apo të murgeshave...një imazh shumë
femëror....në "Femrat pa flatra", virgjëreshat kanë një pamje tepër
burrërore ashtu si edhe mënyra e tyre e jetesës...
Këto virgjëresha
nuk kanë të përbashkëta me të virgjërat që ne jemi mësuar të shohim më
parë. Në këtë sens ato janë thjesht femra të pamartuara.Mendoni
se imazhi burrëror që mbartin këto femra duke filluar që nga emri (Zef)
do të lënë përshtypjen se historia e filmit flet për një farë shpëtimi
që femrat lezbike kanë gjetur në shoqërinë shqiptare...që jeton në kohën
e tashme,por duke respektuar ligjet e të shkuarës?Askush deri tani nuk e
ka bërë këtë pyetje. Ndoshta do të ndryshoni mendje kur të shikoni
filmin e plotë. Publiku në Gjermani dhe Kanada reagoi pozitivisht,
askush nuk do të nënkuptojë me "të virgjërat shqiptare" një lezbike.
Njerëzit arrijnë të kuptojnë madhështinë e shqiptarëve në ndërtimin e
një mekanizmi të tillë për femrat që dëshirojnë t’i shpëtojnë një
martese të padëshiruar. Historia e këtij filmi është e çuditshme
edhe për vetë shqiptarët,sepse puthuajse askush nuk e ka trajtuar këtë
temë qoftë në dokumentar, emision kulturor televiziv apo film. Mund të
më thoni se cila ishte shkëndija që ju shtyu të realizonit filmin mbi
këtë histori?
Shkëndija për mua lindi në idenë e dy femrave që
konfrontonin jetën në dy pika krejt të kundërta. Marija nga Kanadaja me
mënyrën perëndimore të jetesës, takohet me një grua më të vjetër, Zef,
nga Shqipëria, që bën jetën e një burri. Marija mrekullohet nga
eksperienca e jetesës së Zefit. Ajo s’ka vlera, është një pank, një
fëmijë i brezit X, dhe është gati të lërë jetën perëndimore, për të
jetuar në male rrethuar nga njerëz që e duan atë. Janë këto rrënjë të
forta familjare, që i japin një kuptim tjetër jetës së saj.Një gjë e
tillë ndodh shpesh me kanadezët. Ne kemi misionarët, biles edhe një
doktoreshë e cila shkoi në Afrikë të punojë si infermiere në një varfëri
ekstreme. Marija është në një fare mënyre si këta njerëz....në kërkim
të kuptimit të jetës së saj.
Sa të ndryshme e gjetët jetën në veriun e
Shqipërisë. Ishte ashtu siç e mendonit dhe çfarë ju ka bërë përshtypje
më tepër?
Ishte pothuajse primitive jetesa për dy muaj në malet
veriore të Shqipërisë, periudhë e xhirimeve për filmin. Sidoqoftë, ishte
jo më shumë primitive se në shumë pjesë të tjera të botës. Shqiptarët
janë njerëz të mrekullueshëm ndaj ishte gjithmonë kënaqësi të bisedoje
me njerzit. Provuam ushqime të mrekullueshme dhe festuam bukur me
malsorët, shoqëruar me këngë dhe dolli pafund, një pas një. Eksperiencë e
mrekullueshme.Fjala e
parë shqip që mësuat....
"Faleminderit". Nuk pata shumë kohë të mësoj
më tepër shqip, sepse puna me filmat është tepër e vështirë dhe kërkon
dedikim total.Përveç regjisë, ju gjithashtu edhe shkruat skenarin
e filmit. Ishte e vështirë për ju, ti qëndronit i "vërtetë" mënyrës
shqiptare të jetuarit, të folurit, të vepruarit...Unë vetë jam shqiptar e
sidoqoftë në disa zona të Shqipërisë, mënyra e jetesës dhe zakonet e
njerëzve në këto zona janë të vështira për tu kuptuar edhe për mua....
Pa
librin e Edith Durham mbi zakonet shqiptare, mendoj se nuk do kishim
ditur se si ta realizonim këtë film. Ndërkohë edhe ndihma e aktorëve dhe
pjestarëve të grupit të xhirimit një pjesë e mirë e të cilëve ishin
shqiptarë. Njerzit i dinë zakonet. Si të këndosh në një funeral? Çfarë
duhet thënë në një moment të caktuar? Malësorët sidomos kanë opinionet e
tyre, ndaj edhe ne gjithmonë i pyesnim njerzit për gjëra të tilla.
Ky
film është shfaqur në shumë festivale filmi, apo kinema nëpër botë.Si
ka qene reagimi i publikut në përgjithësi?
Reagimi i publikut ka qënë
i mirë në përgjithësi. Në botë egziston një kuriozitet shumë i madh për
"të panjohurën". Shqipëria është e panjohur për shumicën e njerëzve në
perëndim.Së fundi shumë filma shqiptarë kanë premierat në Tiranë,
po këtë film kur do ta shohim në Shqipëri?
Shpresoj të kem premierën
e filmit në Tiranë dhe Prishtinë këtë dimër.
Kjo është agjenda, por
kemi patur shumë ndryshime.Kini parasysh që ky është një film
shqiptaro/kanadez i cili i adresohet qytetërimit perëndimor. Ne nuk kemi
ide sesi publiku shqiptar do të reagojë.