MATEMATIK...

Matematika është mbretëreshë e shkencave. Ajo merret me studimin e
raporteve sasiore dhe cilësore të objekteve konkrete dhe abstrakte, si
dhe me studimin e formave hapësinore. Sipas Burbakistëve (Nicolas
Bourbaki) ajo është shkencë që studion relacionet dhe në thelbin e saj
është kuptimi i numrit. Matematika është shkencë deduktive d.m.th
përfundimet e saj janë të përgjithshme dhe të sakta.

Fillimet e
matematikës humben në thellësitë e shekujve dhe ajo u shfaq si rezultat
i vështrimeve dhe përvojës së njerëzve në përballje me problemet dhe
nevojat praktike. Sistematizimi dhe përmbledhja e njohurive
matematikore ka filluar relativisht vonë. Kinezët e lashtë, civilizimi
i Inkëve, pastaj në Indi kishte një zhvillim të konsiderueshëm të
matematikës.

Në Greqinë antike matematika përjetoi një zhvillim
të paparë nga një plejadë e tërë matematikanësh siç janë: Pitagora,
Talesi, Platoni, Eudoksi, Euklidi, Arkimedi etj. Grekët e vjetër
matematikën e kuptonin në sensin e gjeometrisë dhe të parët ishin ata
që të vërtetat matematikore të cilat ato i quanin teorema i vërtetonin.
Njohuritë matematikore të grekëve të vjetër më vonë i përvetësuan dhe i
pasuruan arabët të cilët quhen edhe themelues të algjebrës. Përkthimet
arabe të veprave të matematikanëve grekë në mesjetë depërtuan në Evropë.

Pastaj
shtytjen dhe zhvillimin e matematikës e morën në dorë Evropianët. Në
këtë periudhë mund të përmendim Vietin, Cardanon, Fibonaccin etj. Më
vonë dolën në skenë Descartesi, Pascali, Leibnitzi, Bernoulli, Gaussi,
Euleri etj. Në fund të shekullit XIX David Hilberti një matematikan i
shkëlqyer gjerman në kongresin ndërkombëtar të matematikanëve të
mbajtur në Paris në vitin 1900 propozoi dhe i formuloi njëzetetre (23)
probleme matematikore të cilat shekulli XIX ia le në trashëgimi
shekullit XX. Shumë prej këtyre problemeve i preokupuan matematikanët
nga gjithë bota një kohë të gjatë dhe shumica e tyre u zgjidhën pas një
pune të palodhshme ku participuan një numër i madh matematikanësh nga
gjithë bota.

Matematika në ditët e sotme përjeton një zhvillim
marramendës dhe është e shpërndarë në shumë degë të specializuara të
cilat janë mjaft abstrakte. Në ditët e sotme është e pamundur të
gjendët një autoritet si Hilberti i cili të ketë një pasqyrë të
përgjithshme për të gjithë degët e matematikës. Poashtu nuk u gjet një
matematikan i cili në fund të shekullit XX të propozonte probleme për
shekullin XXI. Kjo është e kuptueshme sepse matematika si edhe të
gjitha shkencat tjera kanë përjetuar një zhvillim të paparë.

Matematika
në interaksion me shkencat tjera e ndihmon zhvillimin e tyre por në të
njëjtën kohë ajo edhe vetë pasurohet. Sot matematika ka depërtuar edhe
në ato degë të shkencës në të cilat deri para pak kohe as që ishte e
imagjinueshme. Matematika në përgjithësi e mban karakterin e njerëzve
të cilët e zhvillojnë atë. Është i gabueshëm mendimi i njerëzve për të
cilët matematika është e pakuptueshme se në matematikë nuk ka konteste
dhe ç'do gjë është e qartë. Ndërmjet matematikanëve ka pikëpamje të
ndryshme për matematikën. Fatmirësisht kjo nuk do të thotë se
matematika nuk ka perspektiva të ndritshme.

Nocionet dhe simbolet matematikore
Janë
shprehjet matematikore (psh. emrat e numrave, figurave, operacioneve),
shprehjet për marrëdhënie në mes të sasive (më i madh, më i vogël, i
barabartë), simbolizmin matematikor (psh. 4+3 = 7), konventat
matematikore (psh. njësitë standarde të matjes, nderimi i përparësisë
së operacioneve), rezultatet dhe formulat e caktuara (memorimi i
llogarisë, psh.6 + 6, për të njehsuar 6 + 7; njohja e formulës për
sipërfaqen e katrorit; teorema e Pitagorës).

Konceptet matematikore
Konceptet
dhe strukturat themelore matematikore, jo vetëm si njësi të posaçme,
por edhe në ndërlidhje me koncepte dhe struktura tjera matematikore.
Asnjëri prej koncepteve matematikore që shtjellohet nuk na »paraqitet«
vet për vete. Kështu, koncepti i shumëzimit është i lidhur me konceptin
e mbledhjes, kurse koncepti i pjesëtimit me zbritje.

Konceptet
dhe strukturat le të shqyrtohen edhe në kontekst të njohurive dhe
ambienteve tjera matematikore dhe jashtëmatematikore si dhe në situata
të ndryshme mësimore.

Disa nga degët e matematikës janë:
* Logjika Matematikore
* Teoria e bashkësive
* Algjebra
* Teoria e numrave (aritmetika)
* Gjeometria algjebrike
* Gjeometria analitike
* Ekuacionet diferenciale
* Gjeometria diferenciale
* Topologjia
* Gjeometria
* Analiza Matematike
* Analiza komplekse
* Kombinatorika
* Matematika diskrete
* Teoria e lojërave
* Teoria e gjasës (probabilitetit)