Tė rinjtė nė Tiranė janė konsumues tė rregullt tė kafesė. Kjo zgjedhje
nuk bėhet vetėm se kafeja ėshtė produkti mė i lirė i bareve, por se
shumė prej tyre e kanė nevojė pirjen tė paktėn tė njė kafeje gjatė
ditės. Njė pjesė e tyre e kalojnė kėtė masė deri nė dy, tre, madje edhe
pesė kafe nė ditė.
"Nuk mund ta nis punėn pa pirė njė kafe",- thotė Juli, 23 vjeē, "sepse
nė tė kundėrt do tė mė zinte gjumi". Shumė mjekė dietologė e kėshillojnė
njė dietė tė tillė, qė pėrmban njė kafe nė mėngjes, sidomos pėr tė
rinjtė qė studiojnė ose punojnė. Por pėr shumė tė rinj tė tjerė kafeja
konsumohet me tepricė, nė ēdo moment tė ditės. Kafeja shoqėron tė rinjtė
pothuajse nė ēdo moment qė ata nisin tė "ēlodhen", "tė argėtohen", apo
"tė takohen" (shkurt - tė vrasin kohėn) nė njė lokal. Nuk mjafton kjo,
por "kafeja do dhe cigaren" dhe kėshtu tymnaja e duhanit nuk mungon
asnjėherė kur pihet kafeja. Kafeina dhe theophylina, dy pėrbėrėsit
kimikė qė ndodhen nė kafe, nė ēaj, apo nė kola dhe ēokollatė, mund tė
ndihmojnė nė bllokimin e rritjes sė qelizave tė trombozave, theksonte
njė studim i botuar pak ditė mė parė nė revistėn "Journal of Biological
Chemistry".
Njė kafe me shokėt, argėtim apo hall...?!
Por, nė sasi tė tepruara, kafeina, produkti kryesor i kafesė, mund tė
sjellė probleme serioze pėr shėndetin, sidomos probleme me zemrėn dhe
stresin. Disa studiues gjermanė kanė deklaruar se kishin zbuluar te
lėnda e kafesė njė substancė qė mund tė shkaktojė sėmundjen e kancerit.
Studimin e tyre ata e botuan te revista prestigjoze "Oeko-Test". Lėnda
kanceroze quhet akrilamidė, e njohur si shkaktare e mundshme e
kancerit nė 24 llojet e kafesė turke dhe 7 lloje tė kafesė sė pėrdorur
pėr ekspres. Nė Universitetin anglez "Xhon Hopkins", njė grup mjekėsh
konstatuan se pėrdorimi i kafesė nuk shkaktonte rritjen e tensionit,
ashtu siē ishte menduar pėr 60 vjet mė rradhė, por "vetėm ndikonte nė
krijimin e tij". Sapo ua pėrmend kėto fakte, tė rinjtė preferojnė tė
ndryshojnė bisedėn. Mėnyrat se si e kanė nisur pėrdorimin e kafesė,
janė tė ndryshme. Pėrveē orėve tė zgjatura tė kaluara mbi libra,
pėrdorimin e kafesė tek tė rinjtė e ka kushtėzuar edhe njė tjetėr fakt
absurd: "Nuk kemi lekė tė kėrkojmė tjetėr pije nė lokal" (!)
"Kėrkojnė vetėm kafe", thotė Albani, kamerier nė njė lokal, nė rrugėn
"Komuna e Parisit","por kjo nuk ėshtė problem, pėrkundrazi, pronarėt
fitojnė mė shumė me kafe". Pėr Albanin, problem ėshtė se si tė gėnjejė
klientėt e rregullt, qė ai i njeh shumė mirė, se "nuk ka ujė, ka vetėm
ujė depozite qė nuk mund tė pihet".
Importet e kafesė nė Shqipėri, shėnojnė rritje, sipas tė dhėnave nga
doganat. Bėhet fjalė pėr njė biznes qė prek shumė vende, disa prodhuese
dhe disa tranzite nė shpėrndarjen e kafesė. Reklamat dhe publiciteti i
jashtėzakonshėm i televizioneve dhe radiove kryeqytetase dhe nė rrethe,
flasin pėr njė interes tė dukshėm nė blerjen dhe konsumimin e kėtij
produkti, (jo vetėm tek familjarėt, por sidomos tek tė rinjtė), qė kur
pėrdoret me tepri, mund tė krijojė edhe probleme shėndetėsore./Yll press