Shperngulja e madhe - Enigme?!?!?

Koheve
te fundit ne Radio Televizionin e Kosoves po shfaqet nje emision qe
kryesisht ka te beje me jeten e Shqiptareve ne Turqi. Jo zyrtarisht
flitet se populli Shqiptar ne TURQI perfaqeson nje komunitet qe frymon
rreth 6 milion banore. Ne kete emision zakonisht flitet vetem per jeten e
tyre por nuk i behet nje analize e mirefillt se cfare i detyroi ata te
shperngulen apo se cfare i parapriu shpernguljes? Dihet se shperngulja
masive e Shqiptareve per Turqi kishte filluar ne funde te shekullit
XVIII kohen kur keto vise ishin te pushtuar nga pushtimi turk. Pastaj
shpengulja kishte vazhduar ne dy periudha e paraprire nga nje
marreveshje e quajtur xhentelmenesh mes shteteve Jugosllavi (Serbi) dhe
shtetit Turk. Kjo marreveshje ishte realizuar ne dy periudha. Para
luftes se dyte boterore dhe pas luftes se dyte boterore (deri ne fillim
vitet '60). Si pasoj e ketyre marreveshjeve kishim jo vetem masakra e
dhune por edhe spastrim etnik te mijera kilometrave katrore te
hapesirave Shqiptare. Nje eshte e sigurt. Keto marrveshje ishin tragjike
per popullin Shqiptar.
Ajo qe me
intereson mua eshte. Kush i parapriu kesaj marreveshje? Cilat ishin
qellimet e kesaj marreveshje? Cili ishte roli i marrevshjes se paqes se
Shen Stefanit (3 mars 1878), paqes mes Rusise dhe Turqise, dhe si ndikoi
kjo marreveshje ne kete tragjedi Shqiptare? Cili ishte roli i Kongresit
te Berlinit ( qershor 1878)? Kush i parapriu dhe cilat jane
marreveshjet sekrete Turko - Serbe, mes dy lufterave te Boterore per
spastrimin etnik te trojeve Shqiptare? Sa ndikuan ato marreveshje ne
kete spastrim? Sa tragjedi na sollen keto marreveshje? Nga kush duhet
kerkuar llogari dhe demshperblim per keto marreveshje ne kurriz te nje
populli te pafajshem? Sa po punojme ne ndricimi e tyre?

Diskutim
pa ekuivoke ju lutem!

Shperngulja( Tragjedia ) e
madhe filloi me marrevshjen Ruso - Turke ne Shen Stefan.

Një muaj pas armëpushimit të Edrenesë u
nënshkrua në Shën-Stefan, më 3 mars 1878, Traktati i Paqes ndërmjet
Perandorisë Ruse dhe Perandorisë Osmane.
Traktati i Shën-Stefanit i shkëpuste Perandorisë Osmane rreth 80 për
qind të zotërimeve të saj në Gadishullin Ballkanik. Me shpresë se do të
shmangte kundërshtimin e fuqive të tjera të mëdha, Rusia nuk mori për
vete asgjë nga këto territore. Ajo u kufizua vetëm duke i shkëputur
Rumanisë, të cilën e kishte aleate në luftën që fitoi, krahinën e
Besarabisë në veri të lumit Pruth dhe duke aneksuar disa krahina që
zotëronte Perandoria Osmane, në jug të Kaukazit (Kars, Ardahan, Bajazid e
Batum). Synimet e saj hegjemoniste në Evropën Juglindore Rusia cariste
do t’i siguronte kryesisht nëpërmjet Bullgarisë së madhe autonome që u
krijua me Traktatin e Shën-Stefanit. Bullgaria do të ishte një
principatë autonome me qeverinë e saj, tributare ndaj sulltanit. Formimi
i saj ishte në vetvete një hap pozitiv, pasi e çlironte popullin
bullgar nga zgjedha shekullore osmane. Por, Rusia krijoi një Bullgari të
madhe, të cilën ajo do ta kishte si një satelite të saj me qëllim që të
vendoste nëpërmjet saj zotërimin e vet në Gadishullin Ballkanik. Në
kufijtë e saj do të përfshihej shumica dërrmuese e tokave që i
shkëputeshin Perandorisë Osmane. Kjo do të shtrihej në lindje deri në
Detin e Zi, në jug deri në detin Egje, në veri deri në Danub dhe në
perëndim deri në malet e Voskopojës. Sado që Bullgaria e madhe do të
mbetej nën sovranitetin e sulltanit turk, Porta e Lartë nuk do të kishte
të drejtë të vendoste brenda kufijve të saj asnjë garnizon ushtarak
osman. Pjesa tjetër e territoreve perandorake do t’i jepej Rumanisë,
Serbisë dhe Malit të Zi, që ktheheshin nga principata autonome në shtete
të pavarura. Greqia nuk përfitonte asgjë. Ajo do të mbetej ashtu siç
ishte, një shtet i pavarur brenda kufijve të saj të paraluftës.

Traktati i Shën-Stefanit nuk e zinte fare në gojë Shqipërinë, e cila për
Rusinë nuk ekzistonte si subjekt të drejtash politike. Sipas Traktatit
të Shën-Stefanit, gati gjysma e trojeve shqiptare u jepej shteteve
sllave ballkanike. Bullgaria do të merrte, përveç të tjerave, krahinat
shqiptare të Korçës, të Bilishtit, të Pogradecit, të Strugës, të Dibrës,
të Kërçovës, të Gostivarit, të Tetovës, të Shkupit, të Kaçanikut etj.
Serbia, e cila do të shtrihej kryesisht drejt jugperëndimit, do të
aneksonte edhe viset veriore e verilindore të Kosovës, deri në afërsi të
Mitrovicës. Mali i Zi, sipërfaqja e të cilit do të rritej më tepër se
tri herë, do të përfshinte brenda kufijve të tij gjithashtu një varg
krahinash shqiptare, si atë të Ulqinit, të Krajës, të Anamalit, të
Hotit, të Grudës, të Tuzit, të Kelmendit, të Plavës, të Gucisë dhe të
Rugovës. Pjesa tjetër e Shqipërisë do të mbetej nën sundimin e
Perandorisë Osmane. Si rrjedhim, me Traktatin e Shën-Stefanit trojet
shqiptare do të copëtoheshin ndërmjet katër shteteve të huaja.
Perandoria Ruse e gjymtonte kështu rëndë tërësinë tokësore të Shqipërisë
dhe e vështirësonte në kulm luftën e popullit shqiptar për krijimin e
shtetit kombëtar.

Zemërimin e thellë që shkaktoi në Shqipëri Traktati i Shën-Stefanit e
rriti më tej terrori i ushtrive serbo-malazeze mbi shqiptarët e viseve
të pushtuara prej tyre dhe shpërngulja me dhunë nga këto krahina e
dhjetëra mijë familjeve shqiptare, të cilat vërshuan si muhaxhirë në
krahinat e papushtuara nga ushtritë ballkanike. Vetëm në vilajetin e
Kosovës endeshin rreth 100 mijë burra, gra e fëmijë, të shpërngulur nga
zona e pushtimit serb. Gati 38 mijë veta të dëbuar nga ushtritë ruse e
bullgare qenë shpërndarë, sipas konsullit anglez Blunt, në viset e
vilajetit të Manastirit. Sipas të dhënave të konsullit austro-hungarez
Lipih (Lipich), mbi 26 mijë shqiptarë, të dëbuar nga zona e pushtimit
malazez, ishin vendosur në vilajetin e Shkodrës. Por numri i shqiptarëve
të shpërngulur ishte më i madh, po të kemi parasysh se jo pak prej tyre
mërguan në vilajetet e Selanikut, të Stambollit, të Izmirit, të Adanasë
e të Sirisë.

Zemërimi kundër Traktatit të Shën-Stefanit përfshiu të gjitha shtresat e
popullsisë shqiptare, që nga fshatarët e zejtarët e deri te qarqet
çifligare e tregtare. Ky zemërim i shqiptarëve nuk drejtohej vetëm
kundër Perandorisë Ruse dhe aleatëve të saj ballkanikë, por edhe kundër
Perandorisë Osmane, e cila kishte nënshkruar një akt të tillë, që e
dënonte me vdekje atdheun e tyre. Fakti se asnjë nga fuqitë e tjera të
mëdha nuk e ngriti zërin për të drejtat kombëtare të Shqipërisë, i bindi
përfundimisht shqiptarët se ata tashmë ishin krejtësisht vetëm.

Gjendja e re që u krijua nga vendimet e Shën-Stefanit dhe nga ngjarjet
që rrodhën më pas, në mars-prill 1878, kur u duk qartë se Fuqitë e Mëdha
perëndimore ishin të vendosura të mbronin me çdo kusht sundimin e
Perandorisë Osmane në Ballkan dhe si rrjedhim nuk ishin të prirura të
merrnin parasysh të drejtat kombëtare të shqiptarëve, Komiteti Qendror i
Stambollit arriti në përfundimin se si kryengritja e armatosur
kundërosmane, ashtu edhe kërkesa për pavarësinë e Shqipërisë nuk mund të
qëndronin më si pika kryesore të programit të tij politik. Tani që
copëtimi i trojeve shqiptare filloi të vihej në jetë dhe doli në plan të
parë detyra e mbrojtjes së tërësisë tokësore të Shqipërisë, kryengritja
e armatosur kundër Perandorisë Osmane jo vetëm që nuk e zgjidhte
çështjen shqiptare, por e ndërlikonte edhe më keq atë e fatin e atdheut.
Në rrethana të tilla ndërkombëtare, Komiteti Shqiptar i Stambollit
adaptoi, për aq kohë sa do të vijonte kjo gjendje e ndërlikuar, një
platformë të re politike, e cila kërkonte mobilizimin e mbarë vendit për
plotësimin e dy detyrave kryesore: për të kundërshtuar me luftë të
armatosur, në emër të kombësisë shqiptare, çdo vendim që do të merrnin
Fuqitë e Mëdha, qoftë edhe me pëlqimin e Perandorisë Osmane, në dëm të
tërësisë territoriale të Shqipërisë dhe, në të njëjtën kohë, për të
arritur bashkimin e të gjitha trojeve të atdheut në një vilajet të vetëm
shqiptar, të pajisur me disa të drejta autonomiste, që mund të
realizoheshin pa hyrë në konflikt me Portën e Lartë.
Përmbushja e këtyre objektivave bënte të nevojshëm formimin e një fronti
të vetëm politik mbarëshqiptar dhe pranimin nga ana e këtij fronti të
platformës politike të përpunuar nga Komiteti Kombëtar i Stambollit.

Për krijimin e frontit të bashkuar politik, që do të kishte formën e një
lidhjeje kombëtare shqiptare, kishte tashmë në Shqipëri një truall deri
diku të përgatitur edhe nga pikëpamja organizative. Qysh në dhjetor të
vitit 1877, në krahinat periferike të Shqipërisë, kur ato filluan të
kërcënoheshin nga pushtimi serb e malazez, ishin organizuar besëlidhje
shqiptare krahinore ose, siç quheshin në disa vise, komisione lokale të
vetëmbrojtjes, të cilat u përpoqën të mobilizonin shqiptarët për të hyrë
në veprim sapo të lëshohej kushtrimi. Traktati i Shën-Stefanit i dha
një nxitje të fuqishme krijimit të besëlidhjeve të reja. Por me
evolucionin ekonomik, shoqëror, politik e kulturor që kishte pësuar
Shqipëria, gjatë dekadave të fundit, ndryshe nga periudhat e mëparshme,
ndërgjegjja e bashkësisë krahinore ishte tejkaluar tanimë te shqiptarët.
Çdo krahinë kishte filluar ta ndiente veten si gjymtyrë e një trupi të
vetëm, si pjesë e një atdheu të përbashkët. Ky evolucion në ndërgjegjen
kombëtare të shqiptarëve ishte një faktor i favorshëm për veprimtarinë e
Komitetit Kombëtar të Stambollit, të cilit tani i takonte detyra t’i
bashkonte besëlidhjet krahinore në një trup të vetëm organizativ dhe me
një platformë të vetme politike.

Derisa të shkriheshin në një organizatë kombëtare, përballë besëlidhjeve
krahinore qëndronin tri detyra themelore: të mobilizonin shtresat e
gjera popullore në lëvizjen e madhe të protestës kundër vendimeve të
padrejta të Traktatit të Shën-Stefanit; të përgatiteshin ushtarakisht
për të kundërshtuar me armë copëtimin e trojeve shqiptare, në rast se
vendimet e Traktatit do të mbeteshin në fuqi; të kujdeseshin për të
ndihmuar dhe për të sistemuar rreth 150 mijë muhaxhirët shqiptarë, të
grumbulluar në vilajetet e Kosovës, të Shkodrës e të Manastirit, të
cilët kishin mbetur pa bukë e pa strehë.

Ndërkaq, në prill të vitit 1878, opinioni publik shqiptar u informua nga
shtypi ndërkombëtar për kundërshtimin që kishte gjetur Traktati i
Shën-Stefanit në fuqitë e tjera të mëdha. Në të vërtetë, kundërshtimin
më të rreptë ai e pati nga Anglia dhe nga Austro-Hungaria, të cilat u
shqetësuan së tepërmi nga rritja e shpejtë e ndikimit të Rusisë në
Gadishullin Ballkanik nëpërmjet Bullgarisë së Madhe. Për këtë arsye, me
këmbënguljen e tyre, u vendos që kushtet e përcaktuara në Traktatin e
Shën-Stefanit të rishikoheshin nga një kongres i posaçëm i Fuqive të
Mëdha, i cili, sipas vendimit që u mor më vonë, do të mblidhej në Berlin
më 13 qershor 1878.

Shqiptarët ishin të bindur se Fuqitë e Mëdha, ndonëse e kundërshtuan
Traktatin e Shën-Stefanit, përsëri nuk ishin të prirura që t’i merrnin
parasysh interesat kombëtarë të Shqipërisë. Megjithatë, pezullimi i tij
deri në thirrjen e kongresit të Berlinit u jepte në dorë patriotëve
shqiptarë një kohë të çmueshme për ta organizuar më mirë qëndresën
politike e ushtarake. Por, nga ana tjetër, leja që kishte kërkuar
Komiteti i Stambollit për të formuar një lidhje shqiptare, ndeshi më në
fund në kundërshtimin e Portës së Lartë. Në parim qeveria osmane nuk e
shihte me sy të keq lëvizjen e protestës së popullsive të saj kundër
Traktatit të Shën-Stefanit, por ajo nuk e pranonte në asnjë mënyrë që
kjo lëvizje të zhvillohej e të organizohej ashtu siç e kuptonte Komiteti
i Stambollit, si një lëvizje kombëtare shqiptare. Porta e Lartë
kërkonte që shqiptarët të protestonin kundër Traktatit të Shën-Stefanit
si nënshtetas myslimanë, që nuk donin të shkëputeshin nga Perandoria
Osmane dhe nga sulltani i saj halif. Patriotët shqiptarë, të cilët nuk
mund të pajtoheshin me këto kushte, vendosën që ta formonin lidhjen
shqiptare duke u mbështetur në lëvizjen popullore dhe në besëlidhjet
lokale.

Gjat
viteve 1913/1915 per ne anadoll dhe pjeserisht ne Shqiperi u shpernguen
mbi 120 000 shqiptar.

Shpernguja
e shqiptareve ne keto dy vende ishte dukuri edhe ne mes te dy luftrave
boterore. Pikerisht me 1919 pushteti SKS nuk i pranonte shqiptaret si
nacionalitet perkunder kerkesave qe beri Organizata Xhemijeti, si dhe
perkunder peticioneve dhe protestave drejtuar Fuqive te medha dhe
Lidhjes se Kombeve ne gjeneve nga Komiteti i Kosoves. Shperngulja edhe
gjate kesaj periudhe ishte e dhunshme. Ajo behej jo pse shqiptaret
kishin simpati ndaj turqis por pjesetaret e keti nacionaliteti nuk mund
te i duronin torturat dhe vuajtjet qe u shkaktonin gjandarmeria, poicia
dhe ushtria. Ne kete

drejtim
per te shkaktuar psikoz, ishte angazhuar ushtria, policia xhandarmeria,
nepunesit e
shumte, pylltaret, mesuesit, kolonistet dhe qdo sllav qe ishte i aft
per te i sherbyer programit pansllavist te oborrit mbreteror. Mjerimi
kishte mbuluar te gjitha fshatrat e Kosoves. Sidomos me terror ndaj
popullsis shquhej xhandarmeria, e ndihmuar nga njesite
ushtarake
me artileri. Ne nje burim te Komitetit te Kosoves theksohet me te
drejte se deri ne vitin 1921 ishin vrar 12,371 shqiptar, ishin burgosur
22.110 persona, ishin djegur mbi 6000 shtepi, kurse 10 526 shtepi
plaqkitur. Perkunder tere ketij presioni, deri ne vitin 1933
shperngulja, sidomos ne Turqi (edhe pse kishte arritur shifren 100 000)
behej ne menyre perfide nga ana e policise ne forme turizmi.Qeshte e
verteta, shpernguja e tille ishte mjafte efikase sepse kunder nje
dukurie te tille ishin vetem shqiptaret. Per jeten e tyre, per
asgjesimin e plote te tyre, qofte me ane te asimilimit ne Jugoslavi
qofte me shpernguje ne shkretirat e Anadollit nuk donte askush te qaj
koken. Bile edhe Kemajl Ataturku ishte i vetedijshem per pasojat
tragjike qe kishte popullsia e Kosoves edhe gjate shpernguljes edhe me
rastin e vendosjes se tyre ne Anadoll. Megjithate ne asnje rast me
perjashtim te vitit 1924, ai nuk intervenoi edhepse e dinte fare mire se
shqiptaret dhe turqit nuk kane asgje te perbashket ne pikpamje
nacionale. Keshtu per shqiptaret Pashiqi kishte sajuar porosin: per
shqiptaret e shquar revolja, per fshataret mitrolozi dhe topi.

Per hir
te politikes diplomacia e Republikes se re Turke sakrifikonte nje
popullate, e cia kurre kurre nuk kishte enderruar se do te shkrihej dhe
asgjesohej ne Anadoll. Ne realitet, kjo popullat e shperngulur per
shkaqe politike, ne menyre iluzore mendonte se do te vendosej ne qytete
te Turqise. Kete iluzion kishin arritur te ua ngulitnin ne koke agjentet
e shumte ne te gjitha viset ku ata banonin ne Mbreterine SKS. Interesat
Turke ne fakte ishin qe shqiptaret te vendoseshin ne pjesen lindore te
Turqise dhe se ata duhej te sherbenin si mburoj prej sumeve te fiseve
Kurde.

Ne
dekade e katert te shek. XX rrethanat politike ne jugosllavi po
ndryshonin ne favor te raporteve shoqerore opozitare ndaj pushtetit.
Duke verejtur te shqiptaret kete dukuri te rezistences aktive (sepse ne
radhet e tyre me nuk kishte element te luhatshem) Oborri Mbreteror i
hyri aranzhmaneve politike haptas per shpernguljen e shqiptareve.
Pikerishte me 1933 (28 shkurt) Ruzhdi Arasi, minister i puneve te
jashtme i Turqis me sugjerimin e Kemajl Ataturkut, viziton Beogradin. Ne
suiten e Ruzhdi Arasit ishte edhe e bija e tij Emel Ruzhdi (hanem).
Pasi qe priten nga autoritetet me te larta, me 28 shkurt ora 16,
fillojne bisedimet me Bogolub Jevtiqin per shpernguljen eventuale te
shqiptareve ne

Anadoll.
Megjitheqe ne bisedime ishte i pranishem edhe Hajdar Beu, perfaqesues
zyrtar i Turqis ne Beograd, ne pranin e tij nuk u zu ne goje ~qeshtja
shqiptare~. Pas keti takimi ministri i puneve te jashtme te Mbreterise
Jugosave i dergone telegram sekret perfaqesise ne Stamboll se qdo
shqiptar qe ka autoritet ne Kosove e qe e viziton Turqin ne form turizmi
duhet te i behet e pamundur kthimi ne vendlindje. Shenja per te i
njohur njerezit e tille vihej ne pasaport. Kohezgjatja i shenohej me
germa edhe me numer.

Ne
vazhdim te ketij aktiviteti ne prill te vitit 1934 Bogolub Jevtiqi i
bene vizit Turqis dhe me ate rast dy ore zhvillon bisedime me Kemajl
Ataturkun (ora 5 deri 7) ndersa prej ores 11-13,30 minuta me Ismet
Pashen. Bisedimet zhvillohen edhe me Ruzhdi Arasin, kryesishte per
shpernguljen e shqiptarve permes lehtesimeve shteterore, kurse
parashihej qe pastaj i tere "pazari" te materjalizohej ne nje konvente.
Lidhur me
kete vizite shkruanin hollesishte "Hrvatski list" dhe "Vardar"
(19-20.IV.1934).

Ne fund
te vitit 1934 i tere "pazarlleku" per shpernguljen e shqiptarve bie ne
plan te dyte pasi qe deputeti i popullit Hoxhe Visoka (atehere i vetmi
shqiptar ne parlament) me ndihmen e shume kolegve arrin te kuptoj
tendencen e Qeveris dhe gojarisht proteston te kryeministri kunder
shperngujes se shqiptarve me keto fjale "Une dhe populli im nuk jemi
Turq. Ne ne pazar nuk ka mund te na qese as Evropa e lere me Bogolub
Jevtiqi".
Me
formimin e Qeverise se Millan Stojadinoviqit, ne Ministrin e puneve te
Jashtme te Mreterise Jugosllave fillojne konsultimet intensive lidhur me
shpernguljen e shqiptarve ne Turqi.Qeshte e verteta prane Ministrise se
Punve te Jashtme ilegalisht ishte formuar nje Komitet i ngushte
(korrik1935) i cili krahas diskutimeve qe duhej te bente ne ‘’srpski
kulturni klub’’, duhej te pergatiste edhe nje maket-projekt per
shpernguljen e shqiptarve. Gjate muajit gusht dhe shtator maket-projekti
ishte i gatshem qe te filloj diskutimi per te ne suaza te ministrive te
iteresuara.Me 24 shtator 1935 Komiteti i ngusht kishte analizuar
projektin e bazuar ne ligjin mbi Shtetesin (neni 55) dhe ate ia dergon
forumit te themeluar nga keshilli i ministrave. Konferenca
nderministrore mbahet me 1 tetor te vitit 1935 ne Beograd nen kryesin e
perfaqesuesit te Ministrise se Jashtme Ilia Mikiqit. Ne Konference me
cilesine e delegatit ishin Vojisllav Magovqeviq, nga Ministria e
Bujqesis, Dushan Trajkoviq nga Shtabi Kryesor, Dushan Tadiqi nga
Ministria e Puneve te Brendshme(ne munges). Konferenca filloj ne ora 16
dhe mbaroi ne ora 19 e 30 minuta. Konferenca mori vendim qe popullsia
shqiptare te qitej ne "pazar". Gjate bisedimeve pati aso kundertheniesh
sa qe kryesuesi i konferences

nderministrore
thekson edhe kete: "shperngulja me dhune e shqiptarve nuk vjen ne
konsiderim, sepse edhe pse ne nuk e njohim kete popullate (per qka na
garanton Konventa e sen-zhermenit) megjithate disa here kemi qene te
detyruar te i japim sqarime Lidhjes se Kombeve lidhur me te
ashtuquajturin genocid ne Kosove".

Ne fund
te konferences u perpilua nje konkluze prej pes pikash, ne te cilen
theksohet se qeshtja e shpernguljes se shqiptareve (perkatesisht
asimilimi i tyre) duhet rreguluar ne dy menyra:

1.Shperngulja
ne mas ne Turqi duhej bere ne baze te nje konvente ndershteterore.

2.Pjesa e
popullsise qe mbetej parashihej te shperngulej ne brendi te
vendit(jugosllavis)dhe atje ne saje te dominimit te elementit sllav
parashihej me kohe te asimilohej. Keto mendime ishin kontradiktore edhe
ne klubin kultural serb.Shpernguljen me dhune me metoda brutale e
perkrahte Vasa Qubrilloviqi ndera Gjoka Perina, Orestije Krstiqi e
ideoog te tjere borgjeze mendonin se per shpernguljen dhe asimilimin e
shqiptarve duhet perdorur qdo metode. Konferenca gjithashtu mori vendim
qe te u urdherohet te gjitha sherbimeve shteterore ta luftojne
propaganden shqiptare kunder shperngujes. Konkluza thelbesore e
Konferences ishte ajo se vetem me metoda te presionit mund te arrihet
qellimi. Konkluzat duhet te i zbatonte nje komitet i perkohshem.

Shperngulja
e shqiptarve ne Turqi u organizu dhe u kry jasht vullnetit te te gjithe
shqiptarve, Gazeta Hak e asaj kohe qe ishte organ i "Bashkimit",
1920-1924, per qdo numer sillte nga nje veshtrim duke i thirr shqiptaret
qe te mos shperngulen, sepse nuk kan asgje te perbashket me turqit.
"Vreme" e dates 28.02 1933, shkruan Ruzhdi Bej dhe Bogolub Jevtiqi
nenshkruajn paktin per "mos sulmim dhe miqesi", "Politika"me 27 shkurt
shkruante se kinse mbreteria SKS e perkrahu Turqin (1919-1923) me qene
ose mos me qene. Ne raport renditen fjalet lavderuese per te joshur
Ruzhdi Arasin qe te pranoj per te hyr ne pazar, ky pazarllek kishte
filuar ne filim te vitit 1933 prandaj, R. A. vinte ne Beograd neper
athine natyrisht per te siguruar tranzitin e "turisteve"shqiptar neper
selanik, fakt ky qe do ta vertetoj Konventa. Ruzhdi A. ne athine kishte
biseduar me kryetarin e qeveris greke Calldorison dhe ministrin e
jashtem Maksimosin. Arasi i kishte bindur koleget e vet se qeshtja
shqiptare ne Kosove do te marr fund, andaj ajo lidhej edhe me shqiptaret
ne Çameri. Fakt ky qe synonte te arrihej pelqimi per kalimin e 1 milion
shqiptarve neper Selanik. Edhe Greqia ne kete pazar kishte llogarit e
veta ekonomike, politike dhe strategjike.

Ne
zgjedhjet e 5 Majit 1935 Hoxhe Visoka vuri kandidaturen per deputet. Ai
pat humbur ne zgjedhje sepse drejtperdrejt Bogolub J. intervenon qe ai
te mos zgjidhet. Perkunder kercenimeve qe i beheshin Hoxhe Visoka ne
pranin e shum kryeparve nga regjioni i Llapit, Mitrovices Drenices, ne
shtepin e tij arriti qe te perpiloj nje peticion-ankes drejtuar
opinionit boteror kunder shperngujes se shqipetarve, ne peticion
sulmohej politika jugosllavo-turke ndaj shqiptarve. Ketu po e ceki edhe
nje here shkrimin e Fan S Nolit te "Liria Kometare" 10 prill 1929 qe
duke u ber thirrje shqiptarve qe te mos shperngulen, thot se kjo eshte
nje tragjedi ne tri akte, shpasurim, shperngulje, shfarosje.Serbi ka ba gjithnji presion
ndaj shqiptarve. Gjithnji eshte mundu me dhune me na largu nga trojet
tona.

Ne fund
te vitit 1936 M. Stojadinoviq i beri vizit turqis dhe me ate rast i
zgjeroi edhe me teJ "kanalet per pastrimin e Kosoves nga shumica
apsolute shqiptare", Derisa bisedat Ataturk-Stojadinoviq ishin ende
aktuale sherbimi informativ i mbreteris jugosllave i dergonte informat
sekrete ministris se punve te jashtme ne beograd per gjendjen ekonomike
ne turqi. Raportet theksojn se administrata jugosllave gjat veres duhet
te kaloj
ne sulme te hapta kunder shqiptarve. Dhuna arsyetohej me faktin se
Turqia ishte e "nxehte" qe krahas emigrantev te tjere, te pranoj edhe
shqiptare per te cilet me kohe ishte pregatitur terreni ne krahinen
shkretinore te Anadollit, te quajtur Vana. Por perfaqesia jugosllave ne
Ankara frikohej nga fakti se emigrantet shqiptar ne vendet ku po
vendoseshin do te mbeten ne meshiren e shkretetires. E njejta poerfaqesi
thekson metej se shqiptareve ne Kosov po u jepeshin shum premtime nga
agjentet e ndryshem

por me te
vendosur te tyre ne Anadoll ata po e shihnin qellimin e pushtetit.
Shqiptaret po e shihnin per nje kohe te shkurter perspektiven e tyre
prandaj shkruante me tej raportuesi qellimi yne do te realizohet me
veshtiresi.

Derisa me
1935 ne disa tubime, nderministrore ishte marre vendimi qe ndaj
shqiptareve te perdoren te gjitha metodat e presionit shteterore me 1936
nje qendrim i tille filloi te zbatohet ne praktike. Megjithkete qysh ne
prill pushteti u detyrua u detyrua ta ndaloj tere aksionin per shkak te
rezistenes shqiptare.

Qarqet
ne pushtet ne kete drejtim (me 1936) nxituan ta "rregullojne qeshtjen e
shqiptarve ne Kosove me moto se ata kinse qenkan element nacional".
Shkaqet e kesaj ngutje duhet kerkuar ne faktin se shperngulja e dhunshme
nga jugoslavia duhej te mbulohej me shpernguljent qe beheshin nga
Rumania Greqia dhe Bullgaria ne Turqi.
Ne fillim
te vitit 1938 M. S. viziton Turqin. Vizita kishte rendesi per te dy
palet. Prandaj Stojadinoviqin e kishte prit ne vizit te ndar edhe Kemajl
Ataturku te cilit shenjat e semundjes serioze ja kishin lendu te
folurit. Me 26 shkurt 1938 ne pranin e Metakses perfaqsues Grek, Ruzhdi
Arasit perfaqsues Turk dhe komnenit, Millan Stojadinoviqi e hudh posht
propozimin e diplomais greke ne menyre qe te mos njihej Shqiperia me
vendimet e Ankaras, kinse Shqiperia nuk ishte aktuale. Diplomati
jugosllav e
kishte te
njohur prapavin dhe pazarlleqet qe i kishte filluar me fashizmin
italian per ndarje te plot te Shqiperis prandaj edhe greqia ne
propozimin e saj nuk ishte kembengulese, sepse shpresonte te fitoje
diqka ne ate drejtim.
Pas
bisedimeve te bera ne Ankara, qeveria e Stojadinoviqit, me shifren
sekrete i jep urdher te gjitha ministrive te saja per te bere studime te
hollesishme lidhur me shpernguljen e shqiptarve nga Jugosllavia.
Pas
marreveshjes ballkanike ne Beograd, filluan te mbahen mbledhje
nderministrore. Mledhje te tilla u mbajten ne Ministrin e Punve te
Jashtme (8. III. 13. IV, 30. V, 15. VI, dhe 16. VI, 1938). Ne te gjitha
tubimet nderministrore ishte potencuar se shperngulja me dhune e
shqiptarve duhet te perfshije vetem elementin fshatar ne menyre qe te
arrihet deri te pronat e lira tokesore. Te gjithe diskutuesit pajtohen
se numri i popullsise shqiptare qe duhej shperngulur duhet te sillej
prej 200.000 deri ne 2 milion. U vendos qe Turqis per qdo familje te
shperngulur te i paguhej nje shume prej 15000 dinaresh, por te
insistohej qe numri i antarve ne familje te jete sa me i madhe. Madje u
shfrytezua edhe fakti se lagje te tera shqiptare u gjeten qe mbanin te
njejtin mbiemer, argument ky qe duhej te sherbente kinse ata jane te nje
familje. Mbiemri ne kete raste duhej te sherbente per "pergatitjen e
nje familje " qofshin ata edhe qindra kilometra larg njera-tjetres apo
edhe pa kurrfar afrije gjaku. Duke verejtur kete tendence, diplomacia
Turke insistoi
qe pagesa
te behej per person. Keto kontradikta kuptohet shkonin ne favor te
rezistences shqiptare per mosshperngulje. Ne mbledhjet nderministrore
nga shuma e cekur Jugosllavia pretendonte qe 20% te paguaje ne deviza,
kurse pjesen tjeter 80% te depononte ne banken popullore ne llogari te
shtetit Turk, i cili pastaj me keto para kishte mundesi per te blere
mall vetem ne Jugosllavi. Diplomacia jugosllave nuk
ishte
dakord qe proporcioni i pageses ashtu siq insistonte Turqia, te jete me i
madh ne deviza. Pas shume bisedimeve u arrit pelqimi qe jugosllavia,
shumen e cekur per shpernguljen e shqiptarve ta paguaj 30% ne deviza
ndersa 70% ne monete jugosllave. Per trasimin e metejme te rruges per te
i shperngulur shqiptaret nga jugosllavia, diplomacia e Beogradit arrin
te binde Xhelal Bajarin te vizitoj Jugosllavine.

JOSIP BROZ TITOS REALIZUES I „MARRËVESHJES
XHENTËLMENE“PËR SHPËRNGULJEN E SHQIPTARËVE NË TURQI…NË VITIN 1953….!!!

-Regjimi komunist jugosllav përmes strukturave pushtetore e sidomos
UDB-së,me qëllim të shpërnguljes së shqiptarëve nga trojet stërgjyshore
aplikojë format më diskriminuese ndaj tyre në Kosovë dhe viset tjera
etnike shqiptare,duke i shfrytëzuar të gjitha kontaktet me shtetet tjera
të Ballkanit,për realizimin e këtij qëllimi. Më 18 shkurt 1953
Jugosllavia,Greqia dhe Turqia arritën një marrëveshje për miqësi dhe
bashkëpunim reciprok... dhe në kuadër të një serie bisedimesh atë vit
kryetari i Jugosllavisë JOSIP BROZ TITO dhe përfaqësuesi turk :FUAD
KYPRILI në Split të Kroacisë nënshkruan një”marrëveshje xhentelmene”,me
të cilën u ripërtri konventa shtetërore jugosllave-turke e vitit
1938,për shpërnguljen e shqiptarëve ...në Turqi!!!!!

SHTABI I TITOS PER REALIZIMIN E KESAJ MARREVESHJEJE...!!!

Për zbatimin me përpikëri të këtij operacioni kriminal, TITOJA ngarkoi
vetë ALEKSANDËR RANKOVIQIN (ministër i brendshëm federativ) për formimin
e SHTABIT OPERATIV me përbërje nga njerëzit më të sprovuar...,shovinist
nga më të tërbuarit, kriminelë të regjur që prej vitesh i kishin lyer
duart me gjakë të shqiptarëve.
Këtë shtab e përbënin,drejtues të strukturave pushtetore në nivelin
federativ,republikanë dhe krahinorë si dhe drejtues të UDB-së,si:

1.ALEKSANDËR RANKOVIQ

2.KËRSTO CËRVENKOVSKI

3.SVETISLLAV STEFANOVIQ

4.MILLAN BARTOSH

5.LEO GRISHKOVIQ

6.VOJKAN LLUKIQ

7.MARKO VUCKOVIQ

8.PAVLE JOVIQEVIQ

9.PETAR STAMBOLIQ

10.SLLOBODAN PENEZIQ-KËRCUN

11.GJOKO PAJKOVIQ

12.GOJKO MEDENICA

13.ÇEDO MIJOVIQ

14.SËRBA SAVIQ

15.DUSHAN MUGOSHA


Në bazë të hulumtimit sistematik të dy shërbimeve konzullare (sektorit
të pasaportave) jugosllave dhe turke, dëshmohet se në periudhën
1951-1968 prej Jugosllavisë në Turqi janë shpërngulur 414.500
shqiptarë... ndërsa gjatë periudhës në fjalë (bazuar në statistikat
sekrete jugosllave) në Kosovë ishin sjellur në heshtje 63.000 kolonë
sllavë, prej të cilëve, pas rënjes së Rankoviçit (1966) duke mos u
duruar një farë "barazie" me shqiptarët, shumica prej tyre udbash e
kriminelë marrin ikën për Serbi . Ndërkaq sipas statistikave të
publikuara më vonë del se në periudhën 1952-1965 per ne Turqi janë
shpërngulur: 452.371 shqiptarë.Shperngulja është bërë me këtë dinamikë:


Sipas
statistikave të publikuara del se vetëm në periudhën 1952-1965 per ne
Turqi janë shpërngulur: 452.371 shqiptarë.

Shperngulja e shqiptarëve është bërë me këtë dinamikë:

Më 1952---------------------------- 37.000
Më 1953---------------------------- 19.300
Më 1954---------------------------- 17 500
Më 1955---------------------------- 51.000
Më 1956---------------------------- 54.000
Më 1957---------------------------- 57.710
Më 1958---------------------------- 41.300
Më 1959---------------------------- 32.000
Më 1960---------------------------- 27.980
Më 1961---------------------------- 31.600
Më 1962---------------------------- 15.910
Më 1963---------------------------- 25.720
Më 1964---------------------------- 21.530
Më 1965---------------------------- 19.821

KONVENTA
JUGOSLLAVO-TURKE PËR SHPËRNGULJEN E SHQIPTARËVE!

KONVENTA

Mbi rregullat e emigrimit të popullatës turke*
nga regjioni i Serbisë së Jugut në Jugosllavi
(* Fjala është për shpërnguljen e popullsisë shqiptare të
konfesionit mysliman)

Qeveria e Republikës së Turqisë dhe Qeveria e Madhërisë së
Mbretit të Jugosllavisë konstatojnë:

-Emigrimin (shpërnguljen) e myslimanëve nga regjioni i Sërbisë së Jugut,
dhe

-Njëherit vlerësojnë se kjo popullatë nga ana tjetër, në përgjithësi, i
ka humbur të drejtat e regjimit të lirë në Jugosllavi, dhe së bashku
janë përcaktuar ta braktisin territorin e Mbretërisë, me dëshirën e tyre
legjitime, në mënyrë që t'u bashkohen etnikëve të tyre natyral në
Turqi.

Ata shfaqën dëshirën që të nënshkruajnë Konventën sipas së cilës
caktohen mënyrat e shpërnguljes si dhe preimpotencat e tyre përkatëse
të:

Madhërisë së tij, Mbretit të Jugosllavisë;
M.

Ekselenca e tij, Zoti Kryetar i Republikës së Turqisë.
M.

Ato do të komunikojnë dhe do t'i përmbushin dëshirat e tyre, sipas
mënyrave të caktuara me dispozitat vijuese:

Neni 1.
Me këtë konventë identifikohen shtetasit jugosllavë me fé, kulturë dhe
kombësi myslimane dhe që flasin gjuhën turqishte.
Ndërsa, me këtë Konventë nuk identifikohen, personat për të cilët hyrja
në Turqi është ndaluar sipas ligjeve dhe rregullave të Turqisë, të cilat
janë në fuqi, edhe atë: popullata nomade dhe ajo jevge.

Neni 2.
Regjionet, të cilat i nënshtrohen emigrimit sipas kësaj Konvente,
janë si vijon:

1. Rajoni i Banovinës së Vardarit:
Rajoni i MalitSharr (Prizreni); Gora (Dragashi); Podgora (Suha-Reka);
Nerodimja (Ferizaj); Donji Pollog-Pollogu i Ulët (Tetova); Gornji
Pollog-Polloga i Sipërm (Gostivari); Galica (Rostusha); Dibra (Dibër);
Struga (Strugë); Graçanica (Prishtinë); Kaçaniku (Kaçanik); Gjilani
(Gjilan); Presheva (Preshevë); Prespa (Resnja); Poreçi (Juzhni
Brod-Makedonski Brod); Prilepi (Prilep); Bitoli (Manastiri); Kavadarci
(Kavadari); Marihovo (Manastiri-Marihovë); Negotin Na Vardaru (Negotini i
Vardarit); Skopje (Shkupi), Kumanova (Kumanovë); Velesi (Velesi); Ovçe
Pole (Ovçe Pole); Radovishte (Radovishte); Strumica (Strumicë); Dojrani
(Valandova); Gjevgjelija (Gjevgjelija); Kriva Pallanka (Kriva Pallanka);
Kratovo (Kratova); Carevo Sello (Carevo Sello); Malesi (Berovo).

2. Rajoni i Banovinës së Zetës, përfshin:
Pejën (Pejë); Istokun (Istog); Mitrovicën e Kosovës (Mitrovicë e
Kosovës); Gjakovën (Gjakovë); Podrimjen (Rahovec).

3. Rajoni i Banovinës së Moravës përfshin;
Llapin (Podujevë); Vuçiternën (Vuçitërnë); Drenicën (Sërbicë).

Qeveria jugosllave do të caktonte se nga cili regjion do të fillonte
emigrimi (shpërngulja).


Neni 3.
Numri i familjeve, për të cilat Qeveria turke merr obligimin që t'i
pranojë nga regjionet e përmendura në Nenin 2, sipas kushteve të kësaj
Konvente, përbëhet prej
40.000 familjesh.

Këtu përfshihen familjet e përbashkëta dhe anëtarët e tyre (personat)
dhe fëmijët e një gjaku, të cilët në momentin e nënshkrimit të kësaj
Konvente, jetojnë në një bashkësi familjare të pandarë dhe nën një kulm
të përbashkët.

Neni 4.
Riatdhesimi i këtyre 40.000 familjeve do të realizohet për gjashtë (6)
vjet, sipas këtyre proporcioneve:

1. Në vitin 1939 4.000 familje
2. Në vitin 1940 6.000 familje
3. Në vitin 1941 7.000 familje
4. Në vitin 1942 7.000 familje
5. Në vitin 1943 8.000 familje
6. Në vitin 1944 8.000 familje

Nëse ky numër i familjeve nuk mund të realizohet sipas viteve të
parapara për shkak të pengesave-vështirësive eventuale, dy palët
kontraktuese, do të bëjnë marrëveshje sipas dispozitave përkatëse
ligjore mbi numrin e të emigruarve (të shpërngulurve), të cilët do të
evakuohen nga njëra anë, dhe do të pranohen nga pala tjetër, tre muaj
para fillimit të emigrimit. Por, kuptohet se këto ndryshime eventuale të
numrit të të emigruarve (të shpërngulurve) në vit, nuk mund të zgjatet
më tepër se një vit gjatë gjashtë (6) viteve të caktuara -të fiksuara
për emigrim (për shpërngulje).
Koha e emigrimit (shpëmguljes) për çdo vit do të zgjasë (do të fillojë)
prej muajit maj deri më 15 tetor, pos kontingjentit të vitit të parë, i
cili do të fillojë në fillim të muajit korrik të vitit 1939.

.

Kliko ktu per te par imazhin e plote!!

Kosovarë të dëbuar (»muhaxhirë«) nga trojet e tyre prej pushtuesve
serbë me 1912.

Neni 5.
Kjo Konventë do të zbatohet vetëm për emigrimin (shpërnguljen) e
popullsisë, siç u përmend më sipër.

Myslimanët (turqit e shqiptarët) të cilët jetojnë në qytete, në
regjionet e lartpërmendura, anëtarët dhe begatitë e tyre nuk përfshihen
në stimulim (në marrëveshjen e caktuar me kontratë) sipas kësaj
Konvente.

Nëse dëshirojnë të emigrojnë në Turqi, ata do të munden të emigrojnë (të
shpërngulen) si të lirë, në pajtim (konform) me Ligjin mbi emigrimin e
tyre në Turqi.

Me këtë rast, ata lirisht mund t'i likuidojnë begatitë (mallrat) e veta
në fshat dhe në qytet. Qeveria jugosllave, sa i përket transferimit
(shpërnguljes) në Turqi, cakton sasinë dhe shumën e likuidimit të
mallrave të tyre (të pasurisë së tyre), ndërsa sa i përket vizës për
hyrjen e tyre definitive në Turqi, Qeveria Turke do t'i ofrojë të gjitha
lehtësimet e nevojshme.

Neni 6.
Në bazë të kësaj Konvente, e gjithë pasuria e patundshme në fshat, e
cila u takon të shpërngulurve, do të mbetet pronë e Qeverisë jugosllave,
në çastin kur Qeveria jugosllave do t'ua pareqcsë përfaqësuesve të
Turqisë në Jugosllavdistën vjetore të të shpërngulurve.

Sa i përket pasurisë së patundshme në qytet, ajo do t'u mbetet në
disponim të lirë pronarëve të tyre.
Kuptohet, se Qeveria jugosllave nuk merr obligim për pasurinë e
patundshme në fshat, në çastin kur njerëzit që do të shpërnguleshin
(tanimë të caktuar në listë) e kanë braktisur vendbanimin e tyre nga
vendzbarkimi i caktuar. Deri në marrjen e pasurisë nga Qeveria
jugosllave, shfrytëzimi i asaj pasurie, siç është e garantuar me këtë
Konventë, do të bëbet nga pronarët e saj.

Pronësimin e kësaj pasurie, Qeveria jugosllave do ta realizojë lirisht
në pajtim me dispozitat e Ligjit mbi kolonizimin e regjioneve të Serbisë
së Jugut, i cili është në fuqi.

.

Kliko ktu per te par imazhin e plote!!

Fshati Aliaj i Kastratit i djegur nga ushtria jugosllaue më 1920.

Neni 7.
Qeveria jugosllave duhet t'i paguajë Qeverisë turke shumën prej 500
lirash turke për një familje, ndërsa shuma e tërësishme do të jetë
20.000.000 lira turke për
40.000 familje, në bazë të së cilës shumë, këto familje do të merren në
konsiderim.

Përkundër kësaj pagese globale, të gjitha pasuritë e patundshme fshatare
që u përkasin të shpërngulurve, në pajtim me Nenin 6, mbeten pronë e
Qeverisë Jugosllave.

Sa i përkat pasurisë së tundshme dhe të patundshme fshatare, e cila i
takon kombësisë myslimane ose Evkafit (Vakafit), kuptohet se kjo
Konventë nuk i dëmton dispozitat e Ligjit ekistues, i cili i regullon
ato.

Neni 8.
Qeveria jugosllave më 1. prill dhe më 1. tetor të çdo viti do të kryejë

(bëjë) pagesën periodike (semestrale), e cila do të jetë në proporcion
me familjet që shpërngulen, të cilat do të evakuohen gjatë vitit, e që
mund të zvogëlohet ose të rritet në proporcion me numrin e tyre. Pagesa,
shuma e së cilës është caktuar me nenin e mëparshëm (Neni 7) do të
bëhet në 12 kiste e ndarë për gjashtë (6) vjet.


Neni 9.
Qeveria jugosllave, secilën pagesë do ta bëjë në këtë mënyrë:

30% në deviza, të cilat duhet t'ia lejojë në dispozicion Qeverisë së
Republikës së Turqisë përmes Bankës Popullore të Jugosllavisë;

70% në dinarë, duke i deponuar në Bankën Popullore të Jugosllavisë, në
dobi të xhirollogarisë -në favor të QevErisë së Republikës së Turqisë.

Banka Popullore e Jugosllavisë, për secilën pagesë do ta njoftojë
menjëherë Legatën e Turqisë në Beograd, se depozita është bërë në
xhirollogarinë e tyre.

.

Kliko ktu per te par imazhin e plote!!

Fshati Koplik i djegur nga ushtria jugosllave më 1920.

Neni 10.
Përshndërrimin e dinarëve në lira turke, Banka Popullore e Jugosllavisë
dhe Banka Qendrore e Republikës së Turqisë do të realizojnë, në
marrëveshje të përbashkët, sipas kursit të ndërrimit në lira turke, i
cili vlen ditën e ndërrimit, përkatësisht në ditën e secilës pagesë.

Neni 11.
Shumat (fondet) e deponuara në Bankën Popullore të Jugosllavisë do të
shfrytëzohen nga ana e Qeverisë së Republikës së Turqisë, qoftë në të
gjitha format ose pagesat dhe shpenzimet, të cilat do të bëhen në
Jugosllavi, qoftë përblerje në tregun jugosllav, përveç mallrave,
eksportimi i të cilave është i ndaluar dhe i kushtëzuar me pagesat e
tyre në deviza (siç janë): bakri, leshi, prodhimet nga lëkura, prodhimet
nga druri i arrës, frutet e vajrave, ullinjtë, gruri dhe misri.

Blerja e të gjitha këtyre mallrave do të realizohet, duke ia destinuar
ato Turqisë.

Këto mallra do të lirohen nga çdo tatim, taksë ose nga çdo ngarkim
tjetër i eksportimit.

Kuptohet se, për eksportim nuk do të zbatohen dispozitat e parashikuara
në bazë të marrëveshjeve komerciale (tregtare) të lidhura ose që do të
lidhen, por ajo do të bëhet në pajtim me dispozitat e kësaj Konvente.

Neni 12.
Pcrsonat që do të evakuohen gjatë periudhës së shpërnguljes, të cilët do
të shpërngulen sipas listës vjetore, duhet të japin (paraqesin)
deklaratë me shkrim para autoriteteve jugosllave në bazë të nenit 53 të
Ligjit mbi shtetasit jugosllavë që është në fuqi, se heqin dorë nga
shtetësia Jugosllave me dëshirë. Këta persona do t'i kenë cilësitë dhe
do t'i gëzojnë të drejtat e të shpërngulurve sipas ligjeve turke, që nga
momenti kur përfaqësusit e Turqisë, të cilët do të emërohen për këtë
çështje, do t'i nënshkruajnë listat vjetore të emigrimit në Turqi.

Neni 13.
Të shpërngulurit, në përgjithësi, do të jenë të lirë t'i likuidojnë ose
t'i bartin me vete të gjitha mallrat (e pasurinë) e veta të tundshme të
të gjitha llojeve, me të cilat posedojnë (si pronë personale), pastaj
shtazët e shpezët nga fermat e tyre, instrumentet, makinat etj. të cilat
përdoren në punë bujqësore ose industriale ose për ushtrimin e zejeve e
profesioneve të tjera.

Megjithatë, për transportin e mallrave dhe të pasurisë së tyre të
tundshme, veglave bujqësore, pastaj nga 4 kafshë të trasha dhe nga 10
kafshë të vogla, duke mos i llogaritur të vegjëlit e tyre, vjetat etj.;
Qeveria Jugosllave merr përsipër që ato t'i transportojë gratis deri në
limanin e zbarkimit të tyre në Selanik.

Për transportin e mallrave, të shpërngulurit gëzojnë zvogëlimin e
taksave sipas tarifës në fuqi. Megjithatë, nuk gëzojnë zvogëlimin e
taksave për kafshë, si p.sh. gjashtë kafshë të trasha dhe 20 kafshë të
imëta (të vogla) duke mos i llogaritur të vegjëlit e tyre, për secilën
familje që shpërngulet.

Eksportimi i kafshëve bëhet sipas dispozitave të Konventës ekzistuese
veterinare dhe në bazë të çertifikatës së veterinarit, të cilat do të
sigurohen gratis për ata që shpërngulen.

Ata që shpërngulen janë të autorizuar, që në mënyrë të barabartë të
importojnë: ekskluzivisht stolitë e tyre personale, pikërisht qaforet
ose pjesët e tyre, gjerdanët nga ari, argjenti, të cilat i mbajnë në
qafë femrat, si dhe secili nga ata nuk mund të importojnë më shumë se
një sosh.

Përkundër kësaj, secili kujdestar i familjes është i autorizuar që
lirisht të importojë, në të dalë nga Jugosllavia, shumën prej 2.000
dinarësh, si dhe shumën prej 4.000 dinarësh të shndërruar në kundërvlerë
në deviza. brendshëm, pas likuidimit të pasurisë së tyre të tundshme
dhe të patundshme në qytet e në fshat, mallrat, eksportimi i të cilave
nuk është i kushtëzuar në deviza ose i ndaluar në Jugosllavi si dhe
importimi i të cilave nuk është i ndaluar në Turqi.

Të gjitha këto mallra do t'i nënshtrohen taksave dhe ngarkesave të tjera
të eksportimit dhe të importimit.

Neni 15.
Banka Popullore e Jugosllavisë do të hapë xhiro-llogarinë speciale në
emër të Qeverisë së Republikës së Turqisë në Bankën Qendrore të
Republikës së Turqisë, në të cilën secili i shpërngulur do të ketë
mundësinë të deponojë të gjitha shumat që i takojnë dhe me të cilat
disponon, në pikëpamje të garantimit të transferimit përmes blerjes së
mallrave në Jugosllavi, Banka Popullore e Jugosllavisë do ta njoftojë
Legatën e Turqisë në Beograd për secilën pagesë të bërë në efektiv, me
udhëzim të detalizuar të deponuesit.

Këto shuma, kështu të transferuara në Turqi, përmes mallrave të blera në
JugoslIavi, do t'u kthehen të interesuarve nga ana e Bankës Qendrore të
Republikës së Turqisë.

Neni 16.
Fondet, mallrat, vlerat, mobiljet dhe të gjitha objektet e tjera, të
cilat u përkasin të miturve dhe anëtarëve të tjerë të familjes, të
cilëve ua ka besuar kujdestari i familjes dhe të besuara nga organet
kompetente jugosllave, do t'i paguhen ose do t'i lejohen Qeverisë së
Republikës së Turqisë, që në të ardhmen do t'i sigurojë administrata dhe
mbrojtja e tyre, deri sa të rriten ata, ndërsa shpagimi i tyre do t'i
bëhet kryetarit të familjes, i cili e gëzon këtë të drejtë në pajtim me
ligjet e Turqisë.

Neni 17.
Të gjithë të rinjtë myslimanë, familjet e të cilëve janë regjistruar në
listat vjetore të shpërnguljes, e të cilët ende gjenden në rradhët e
armatës jugosllave, menjëherë do të lirohen nga shërbimi ushtarak i
mëtejmë, dhe në të njejtën kohë do të shpërngulen së bashku me familjet e
tyre.

Nën të njejtat kushte, nuk do të përfshihen, të rinjtë myslimanë turq që
jetojnë në regjionet, popullsia e të cilave është caktuar të emigrohet
gjatë vitit vijues.

Neni 18.
Nga ana e Qeverisë jugosllave do të emërohet një Komision special, i
cili do të angazhohet për hartimin e listës vjetore për të
shpërngulurit, duke e detalizuar me të gjitha shënimet e nevojshme mbi
kushtet, profesionin dhe zejet e emigrantëve.
Listat duhet t'u prezentohen përfaqësuesve të Qeverisë turke, dhe
njëherit duhet të zbatohen nga ana e tyre, ato do të shërbejnë si bazë
për lejimin e dhënies së pasaportit turk, si dhe për llogaritjen e
numrit të familjeve të të shpërngulurve.

Ky Komision jugosllav do të mbajë bashkëpunim të përhershëm me të
deleguarit turq, dhe në kërkesë të tyre, duhet t'u ofrojë atyre të
gjitha informatat për të cilat ata kanë nevojë.

Neni 19.
Nisja dhe ngarkimi i të shpërngulurve do të bëhet në bazë të pasaportave
turke kolektive, të cilat do t'u lejohen atyre nga autoritetet
konsullare të Qeverisë së Republikës së Turqisë në Jugosllavi.
Pasaportat kolektive turke si dhe të gjitha dokumentet e tjera të
nevojshme, të cilat vlejnë si dëshmi, përgatitja e listave vjetore dhe e
vizave përkatëse në pasaporta për të dalë nga Jugosllavia, absolutisht
do të bëhen gratis.

Neni 20.
Në zonën e lirë të Jugosllavisë, në Selanik, do të konstituohet një
komision mikst turko-jugosllav i përbërë nga nënpunësit, të emëruar nga
të dy qeveritë, i cili do të angazhohet, në marrëveshje të përbashkët,
për të ndëmarrë të gjitha masat e domosdoshme, sipas rrethanave dhe
kushteve të ngarkimit dhe të zbarkimit të të shpërngulurve.

Neni 21.
Kjo Konventë hyn në fuqi ditën e ratifikimit të saj nga ana e të dy
qeverive.

Njëherit, nënshkruesit, këtë Konventë do ta vërtetojnë me vulat
përkatëse.

E hartuar në gjuhën frënge në vitin 1938.

MR. - V.M H.S. - Dr. C.A.



1
Dotation Carnegie pour la paix international, enquete dans les Balkans,
raport, Presente auex directaurs de la-notation par les Mebres de la
Comission d'enquete, Paris 1914; Freundlieh Leo, Albaniens Golgotha,
Wien 1913; Edit Dyrhami, Njëzet vjet ngatërresa Ballkanike (për vitet
1912-1914)

2 Kosta Novakoviç, Nacionalizacija i srbizacija Kosova, «La Federation
balkanique» 1931, «Kosova», Konstancë 1931-1932 (artikujt: Lotët e
Dukagjinit, Kosova dhe Zogu (Shqipëria e rel.

Mëgjerësisht: Hak, organ i «Bashkimit» 1920-1924, Për çdo numër «Hak»
sillte nga një vështrim duke i thirrë shqiptarët që të mos shpërngulen,
sepse s'kanë asgje të përbashkët me turqit: F.S. Noli, Një tragjedi në 3
akte, Shpasurim, shpërngulje, shfarosje: «Liria kombëtarë» 10 prill
1929.

Marrë nga revista “Fitore” , viti i parë,
nëntor 1990.
Revistë e cila mirëmbahej nga shoqëria “Skënderbeu” ,
Ljubljanë, Slloveni.

Duke e studiuar mire
kete dokument mund te verejme dhe nxjerrim perfundime sesi pasojat e
ketij dokumenti kriminal jane ndjere me se shumti ne Kosoven Jugore ose
ne Maqedonine Qendrore ku ka pase shumice derrmuese shqiptare.

Le
te bejme nje analize te shkurter. Vilajeti i Kosoves shtrihej qe nga
Sanxhaku i Tregut te Ri dhe Sanxhakut te Nishit ne veri e gjer ne Shtib e
Kratove (Fyromi i sotem verilindor e qendror). Shih harten e Vilajetit
te Kosoves qe kish diku 30.000 km katrore:

Kliko ktu per te par imazhin e plote!!

Nga ky dokument pos te tjerash mesojme se shqiptare ka pasur edhe ne
keto rajone:

Poreçi (Juzhni Brod-Makedonski Brod); Prilepi (Prilep); Bitoli
(Manastiri); Kavadarci (Kavadari); Marihovo (Manastiri-Marihovë);
Negotin Na Vardaru (Negotini i Vardarit); Velesi (Velesi); Ovçe Pole
(Ovçe Pole); Radovishte (Radovishte); Strumica (Strumicë); Dojrani
(Valandova); Gjevgjelija (Gjevgjelija); Kriva Pallanka (Kriva Pallanka);
Kratovo (Kratova); Carevo Sello (Carevo Sello); Malesi (Berovo).
Mirepo, ne disa nga rajonet e Maqedonise Qendrore vazhdon te ruhet ende
shqiptaresia, ndonese e pakte ne numer. Ne Veles, sipas te dhenave te
mia qe i kam qemtuar ne burime te ndryshme jane 10%shqiptare qe jetojne
ne keto fshatra: Jabollçishta e Epër, Slivniku,
Buzllakova, Kukaveci etj.

Ja se cfare gjendet ne revisten e shqiptareve te
Cernalishtes (fshat me shqiptar ne Prilep) qe quhet 'Zeri i Pellagonise'
dmth revista:
"Në veriperëndim të
Velesit, një rrugë malore plot kthesa dhe vende-vende gati e
pakalueshme, të çon në fshatarët shqiptare të rajonit të Velesit, me të
njëjtin emër: Jabollçisht i Poshtëm dhe Jabollçisht i Epërm. Këto dy
vendbanime shqiptare, nga popullsia vendase njihen me mikrotoponimet:
Katundi i Poshtër dhe Katundi i Epër. E meqë shekuj me radhë, kanë qenë
vendbanimet e vetme shqiptare të mbetura në këtë anë, gjuha e të
shprehurit të emrit të këtyre fshatrave, ka qenë edhe identiteti i tyre.
Me zbrazjen e qytetit të Velesit ( Qypyrlisë ) nga shqiptarët, në
shekullin XVII dhe XVIII, bërthama e shqiptarëve të rajonit të Velesit
zhvendoset nga qyteti dhe kalon në dy vendbanimet e kombit tonë, të
vetmet që u kanë bërë ballë stuhive nëpër shekuj, në ruajtjen e
identitetit kombëtar, në Jabollçisht të Poshtëm dhe Jabollçisht të
Epërm."



Nga
ky dokument mesojme se shqiptaret kane qene shumice ne keto rajone dhe
se duke i indentifikuar si 'turq' ose 'muslimane' ata i kane shprengulur
nga vatrat e tyre stergjyshore.
Plus kesaj lind pyetja:
C'DONIN TURQIT ME SHQIPTARET? KUSH UA JIPTE TE DREJTEN TURQVE TE BENIN
KONVENTA TE TILLA ME SERBIN PER SHPERNGULJEN E SHQIPTAREVE NGA TOJET E
TYRE?

CFARE FITIMI KANE PASUR
TURQIT NE KETE MES DHE CILAT ISHIN INTERESAT E TURQIS?
#